ดีท็อกซ์ชีวิต พักจิตใจในผืนป่า ณ ชุมชนบ้านถ้ำตลอด

เรื่อง: ภาวิตา แจ่มคล้าย และ จิตรสินี กิจปกครอง
ภาพ: จิตรสินี กิจปกครอง

พืชพรรณสีเขียวชอุ่มและกลุ่มต้นยางตลอดสองข้างทางในหมู่บ้านถ้ำตลอด จังหวัดนครศรีธรรมราช นำพาเรามาสู่ “ป่าชุมชนอ่าวอ้ายยอ” แหล่งต้นน้ำที่ชาวบ้านถ้ำตลอดแห่งอำเภอทุ่งสงหวงแหนและร่วมกันอนุรักษ์เพื่อส่งต่อให้ลูกหลานจากรุ่นสู่รุ่นมาช้านาน

ป่าชุมชนแห่งนี้เป็นป่าดิบชื้นที่มีขนาด 608 ไร่ 2 งาน 84 ตารางวา มีลักษณะเป็นพื้นที่ราบแอ่งกระทะ ตั้งอยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติป่าควนออก-บ้านน้ำตก อำเภอทุ่งสง จังหวัด นครศรีธรรมราช นอกจากชาวบ้านจะเก็บรังผึ้งไปขายได้เป็นครั้งคราว และเก็บขี้ค้างคาวในถ้ำมาทำปุ๋ย ก็ยังเปิดโอกาสให้ผู้ที่สนใจเข้ามาสัมผัสความอุดมสมบูรณ์ของผืนป่า อีกทั้งเรียนรู้พันธุ์ไม้ที่สูงใหญ่และแปลกตา รวมถึงสมุนไพรนานาพันธุ์อีกด้วย

สำนักงานความหลากหลายทางชีวภาพด้านป่าไม้ร่วมกับอาสาสมัครชุมชนบ้านถ้ำตลอดได้สำรวจความหลากหลายทางชีวภาพทั้งด้านพืช สัตว์ แมลง เห็ดรา ไลเคน ในป่าชุมชนอ่าวอ้ายยอ และพบว่า มีพันธุ์พืชจำนวนไม่ต่ำกว่า 190 ชนิด สัตว์ 107 ชนิด เห็ด 53 ชนิด และไลเคน 21 ชนิด ป่าชุมชนแห่งนี้จึงเป็นทั้งที่อยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิต และเป็นแหล่งต้นน้ำที่มีลำห้วยขนาดเล็ก อันได้แก่ ห้วยพรุ คลองนุ้ย คลองไอไทร คลองถ้ำตลอดที่ไหลลงสู่แม่น้ำกันตัง

ด้วยเหตุนี้ ชาวชุมชนจึงตระหนักและเห็นคุณค่าในทรัพยากรป่าไม้ของชุมชน และสืบทอดการอนุรักษ์ผืนป่านี้จากรุ่นสู่รุ่นจวบจนปัจจุบัน

ชื่อ “อ่าวอ้ายยอ” นี้มีที่มา โดยทั่วไปเรามักเข้าใจว่า “อ่าว” คือส่วนของทะเลหรือมหาสมุทรที่ล้ำเข้าไปในฝั่ง จนกลายเป็นแนวโค้งยาวไปตามชายฝั่ง แต่คำว่า “อ่าว” ในที่นี้หมายถึง สภาพพื้นที่ เป็นที่ราบ และมีภูเขาล้อมรอบ มีทางเข้าทางเดียว

ส่วนคำว่า “อ้ายยอ” เป็นชื่อของคนที่ชุมชนเล่าต่อๆ กันมาว่าเคยบุกรุกเข้าไปทำสวนทุเรียน และปลูกฝ้ายในพื้นที่ราบซึ่งรายล้อมด้วยภูเขาแห่งนี้ แต่ต่อมาได้อพยพออกไปเพราะเชื่อว่ามีภูตผีมาหลอกหลอน ทำให้หลังจากนั้นเป็นต้นมาไม่มีใครกล้าเข้าไปจับจองเป็นเจ้าของ มีเพียงแต่เข้าไปหาของป่าและใช้ประโยชน์เท่าที่จำเป็นเท่านั้น

ชาวชุมชนบ้านถ้ำตลอดพาเราเข้าไปสำรวจภายในผืนป่าชุมชนอ่าวอ้ายยอ ตลอดเส้นทางเดินป่าเต็มไปด้วยต้นไม้สูงใหญ่ที่บดบังบางส่วนของผืนฟ้า บนพื้นปกคลุมด้วยต้นหญ้า บ้างมีเห็ดและพืชพรรณแปลกตา ตลอดจนเถาวัลย์ที่พันเกี่ยวต้นไม้ระไปตลอดทาง บ้างก็เรียงต่อกันจนกลายเป็นม่านผืนใหญ่

สำหรับสายแอดเวนเจอร์ ป่าชุมชนแห่งนี้ยังมีถ้ำหินงอกหินย้อยรูปร่างแปลกตาให้ไต่ขึ้นไปชม นอกจากถ้ำเหล่านี้จะเป็นความมหัศจรรย์ทางธรรมชาติที่สั่งสมมาเป็นร้อยๆ ปี ยังสะท้อนความพยายามของชาวบ้านในการรักษาสมบัติของชุมชนไว้ไม่ให้กร่อนไปตามกาลเวลาและการเข้ามาของผู้คน

การมาท่องถ้ำ เดินป่า และได้ใช้เวลาอยู่ร่วมกับต้นไม้นานาพันธุ์ทำให้เรารู้สึกได้กลับมาใกล้ชิดกับธรรมชาติอีกครั้ง บรรยากาศรายล้อมด้วยต้นไม้สูงใหญ่เขียวขจี คงหาไม่ได้ง่ายๆ หากไม่ได้ออกจากตึกรามบ้านช่องและถนนในเมืองใหญ่ แล้วมาใช้ชีวิตแบบผ่อนคลายในระยะสั้นๆ ณ ชุมชนบ้านถ้ำตลอดแห่งนี้

สำหรับสายบุญที่สนใจการปลีกวิเวก วัดป่าถ้ำตลอดน่าจะตอบโจทย์นี้ได้ สถานที่ที่เปรียบเสมือนอุโบสถของวัดป่าคือโพรงถ้ำใต้ภูเขาที่ทะลุจากด้านหน้าฝั่งตะวันออกไปยังด้านหลังฝั่งตะวันตก ยาวประมาณ 60 เมตร กว้าง 10 เมตร และสูง 10 เมตร ซึ่งเป็นที่มาของชื่อหมู่บ้านถ้ำตลอด

หน้าถ้ำเป็นที่ประดิษฐสถานพระพุทธรูป และเป็นลานกว้างที่ชาวบ้านจะมาประกอบพิธีทางศาสนาในวันสำคัญ ส่วนหลังถ้ำติดกับป่าชุมชน และมีมุมสงบที่พระสงฆ์และศาสนิกชนสามารถใช้ปฏิบัติธรรมได้

บ้านถ้ำตลอดยังเป็นหนึ่งในหมู่บ้านที่เข้าร่วมโครงการชุมชนท่องเที่ยวนวัตวิถีของจังหวัด นอกจากจะมีป่าชุมชนให้ผู้สนใจมาเรียนรู้ธรรมชาติ รวมทั้งวัดป่าให้มาสงบจิตใจแล้ว ยังมีโฮมสเตย์ให้ผู้มาเยือนมาพักกับชาวบ้านเพื่อทำความรู้จักกับวิถีชีวิตชาวสวนยางที่พึ่งพาตนเองได้ครบวงจร อย่างที่ชาวบ้านบอกว่า “ไม่รวย แต่มีกิน”

นอกจากนี้ยังมีสินค้า OTOP ฝีมือชาวบ้านที่เป็นเอกลักษณ์ประจำถิ่น เช่น ผ้ามัดย้อมใบยอและเปลือกมังคุด ที่ผู้สนใจจะทดลองสร้างลวดลายใหม่เองก็ได้ หรืออาหารการกินอย่างน้ำพริกเครื่องแกงและหน่อไม้ดอง รวมถึงไม้กวาดที่ทำจากวัสดุในพื้นที่ หรือหากใครสนใจพืชสมุนไพรที่ได้จากป่าชุมชน ก็มาขอเรียนรู้จากปราชญ์ชุมชนได้

บรรยากาศที่ได้อยู่รายล้อมด้วยธรรมชาติน่าจะหาได้ยากในเมืองใหญ่ แต่หากใครที่สนใจวิถีธรรมชาติ อยากหาที่พักใจกับผืนป่า ลำธาร และแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ รวมทั้งเรียนรู้มิติใหม่ในการใช้ชีวิตกับชาวชุมชน บ้านถ้ำตลอดก็ยินดีต้อนรับทุกๆ การมาเยือน

• สำหรับผู้ที่สนใจจะมาพักในโฮมสเตย์ของชาวบ้านถ้ำตลอด และเที่ยวชมตลาดน้ำที่ชุมชนเตรียมจะเปิดให้บริการในเร็วๆ นี้ สามารถติดต่อได้ที่
• คุณบุญเลิศ พันธ์สนิท ประธานกรรมการชุมชนป่าชุมชนอ่าวอ้ายยอ
  093 605 5844
  คุณมนพ ประพฤติชอบ รองนายกองค์การบริหารส่วนตำบลน้ำตก 
  087 883 8386
  คุณนลินี ศรีสิทธิประภา เลขาฯ กลุ่มป่าชุมชนอ่าวอ้ายยอ
  089 881 8818